تاریخچه تسمه تایمینگ
قسمتی از موتور احتراق داخلی است که زمانبندی سوپاپهای موتور را کنترل می‌کند. در بعضی از موتورها برای این کار به جای تسمه از چرخ دنده استفاده میشود. زمانبندی موتورها در ابتدا توسط زنجیر انجام می‌شد که باعث می‌گردید موتور ماشین با سر و صدا و اصطلاحاً سنگین کار کند. به همین دلیل و همچنین به علت سادگی استفاده، هزینه کمتر، عدم نیاز به روغن کاری و راندمان بالاتر، به تدریج زنجیر جای خود را به تسمه داد. اولین تسمه تایم در سال ۱۹۴۵ مورد استفاده قرار گرفته‌است. در سال ۱۹۶۲، خودروی آلمانی «گلاس ۱۰۰۴» اولین خودرویی بود که از تسمه تایم استفاده می‌کرد و به تولید انبوه رسید. سپس در سال ۱۹۶۶ پونتیاک برای اولین بار در آمریکا از تسمه تایم در محصول Tempest خود استفاده کرد. در سال ۱۹۶۶ شرکت Vauxhall تولید طراحی جدیدی از موتورهای ۴ سیلندر را آغاز کرد که در آن از تسمه تایم استفاده می‌شد و همین ترکیب بندی امروزه در غالب خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در موتور احتراق داخلی، تسمه تایم میل لنگ را به میل بادامک(ها) متصل می‌کند، تا به نوبت بسته شدن و باز شدن دریچه سوپاپ‌ها را کنترل کند. یک موتور چهار زمانه مستلزم این است که سوپاپ‌ها یکبار در هر دو دور میل لنگ باز و بسته شوند که تسمه تایم این کار را انجام می‌دهد. این تسمه دارای دندانه‌هایی است تا به وسیلهٔ آن، میل بادامک(ها) را هم‌زمان با میل لنگ بچرخاند. در بعضی از طراحی‌های موتور، تسمه تایم همچنین می‌تواند برای به حرکت درآوردن دیگر اجزاء موتور از قبیل پمپ آب و پمپ روغن نیز استفاده شود.
تسمه تایمینگ چیست؟
تسمه تایم یا تسمه تایمینگ یک تسمه‌ی لاستیکی است که در داخل پیشرانه قرار دارد و میل لنگ خودرو را به میل سوپاپ یا میل سوپاپ‌ها متصل می‌کند. به طور کلی سرعت گردش میل سوپاپ به میزان نصف سرعت گردش میل لنگ است و تسمه تایم وظیفه‌ی تنظیم زمان صحیح باز و بسته شدن سوپاپ‌ها را بسته به موقعیت پیستون‌ها دارد. چنین عملیاتی برای کارکرد پیشرانه ی خودرو ضروری است. امروزه برخی از خودروها از تسمه تایم و برخی دیگر نیز از زنجیر تایم استفاده می‌کنند. بین تسمه تایم و زنجیر تایم تفاوت اساسی وجود دارد. زنجیر تایم یک ایده‌ی فوق العاده است و به دلیل جنس فلزی خود معمولا مانند تسمه تایم آسیبی نمی‌بیند. از لحاظ تئوری عمر زنجیر تایم به اندازه‌ی عمر خود پیشرانه است و نیازی به تعویض آن وجود ندارد. برای اینکه بدانید خودروی شما از انواع تسمه تایمی است یا زنجیر تایم دارد تنها کافی است تا دفترچه ی راهنمای مشتریان خودروی خود را باز کرده و چک کنید که آیا کیلومتر تعویض تسمه تایم ذکر شده است یا نه. راه دیگر نیز تماس و سوال از مسئول فنی نمایندگی فروش خودرویتان است.
چه زمانی وقت تعویض تسمه تایم است؟
سوال این است که چه زمانی باید تسمه تایم خودروی خود را عوض کنیم. خودروسازان مختلف برای مدل‌های مختلف خودرو کیلومترهای متفاوتی را برای تعویض تسمه تایم عنوان می‌کنند که از ۶۰ هزار کیلومتر تا بالاتر را شامل میشود. برخی خودروها زودتر و برخی نیز دیرتر به تعویض تسمه تایم احتیاج پیدا می‌کنند در ضمن مقدار ترافیک منطقه ای که در آن تردد میکنید را هم باید در نظر داشته باشید که به طور مثال در شهر هایی که دارای ترافیک سنگین میباشد باید حداقل یک سوم مقدار کیلومتر نشان داده شده بر روی صفحه کیلومتر خود را به مقدار کار کرد خودرو اضافه نمایید زیرا زمانی را که در ترافیک سپری میکنید موتور شما همچنان در حال کارکرد است ولی بر روی کیلومتر شمار شما ثبت نمیگردد. یکی از مشکلاتی که در هنگام خرید خودروی دست دوم وجود دارد این است که شما نمی‌دانید که تسمه تایم این خودروها تعویض شده است یا نه و اگر این کار انجام شده است زمان انجام آن کی بوده؟ اگر در خصوص تسمه تایم خودروی دست دوم تردید دارید به یک کارشناس مراجعه فرمایید جالب است بدانید میزان کارکرد تسمه تایم به هیچ عنوان توسط یک شخص عادی قابل تشخیص نیست و نیاز به یک کارشناس خبره دارد .ولی با توجه به حساسیت قطعه توسیه میشود تسمه تایم خودرو را تعویض فرمایید. پیش از انجام سفرهای طولانی بهتر است همیشه تسمه تایم خودروی خود را مورد بازدید قرار دهید. اگر خودرویتان دارای انواع تسمه تایم است بهتر است همواره بر اساس زمانبندی تایین شده توسط کارخانه ی سازنده اقدام به تعویض تسمه تایم کنید. به طور معمول تعویض تسمه تایم یک سری کارهای جانبی دیگر نیز دارد بنابراین بسته به نوع و مدل خودروی شما، تعویض تسمه تایم ممکن است هزینه‌ی نسبتا بالایی داشته باشد، اما در عوض با هزینه کردن برای تعویض تسمه تایم دیگر در خصوص خودروی خود آرامش خاطر خواهید داشت و جای نگرانی وجود ندارد.
بدترین حالت ممکن چیست؟
بدترین چیزی که می‌تواند اتفاق بیافتد پاره شدن تسمه تایم است که می‌تواند آسیب جدی به پیشرانه‌ی اتومبیل وارد کند. البته این آسیب دیدگی به نوع طراحی پیشرانه‌ی خودرو بستگی دارد. اگر طراحی خودروی شما از انواعی باشد که سوپاپهای آن در هنگام باز شدن وارد منطقه‌ی حرکتی پیستون می‌شوند (مانند پژو ۲۰۶) در این صورت پاره شدن تسمه تایم باعث برخورد سوپاپ باز با پیستون در حال بالا آمدن میشود و این برخورد نه تنها سوپاپ‌ها را از بین می برد بلکه در برخی موارد می‌تواند به سر سیلندر نیز آسیب برساند. به این نوع پیشرانه‌ها اصطلاحا (Interference) گفته میشود. در حالت کارکرد عادی زمانبندی کارکرد پیشرانه‌ی خودرو طوری تنظیم شده است که حرکت سوپاپ و پیستون با یکدیگر تداخلی نداشته و در نتیجه برخوردی اتفاق نمی‌افتد. حال اگر پیشرانه‌ی خودروی شما از انواع (non-interferernce) باشد (مانند پراید) در صورت پاره شدن تسمه تایم دیگر آسیبی به سوپاپ‌ها و سایر بخش‌های پیشرانه وارد نمی‌شود و تها اتفاقی که با پاره شدن تسمه می‌افتد خاموش شدن پیشرانه است.
- با یک تسمه تایم کهنه رانندگی نکنید.
همانطور که اشاره کردیم تعویض به موقع تسمه تایم مهم‌ترین سرویس خودرو است. اگر تسمه تایم خودرو کهنه نیز شده باشد در این صورت ریسک پاره شدن آن وجود دارد و اگر ناگهان پاره شود عواقب بدی خواهد داشت.
- بدترین اتفاق برای خودروی شما، پاره شدن تسمه تایم!
پاره شدن تسمه تایم همیشه بخاطر فرسودگی آن نیست بلکه گاها بخاطر پاره شدن تسمه دینام و پمپ هیدرولیک و رفتن تسمه زیر تسمه تایم است. زمانی که تسمه تایم خودرو پاره شود عملکرد طبیعی باز و بسته شدن دریچه ها مختل شده و در کنار آن سوپاپ و پیستون با یکدیگر برخورد می کنند که که با صدا همراه است مانند موتور پژو 206 ، اما در مورد موتور پراید فقط موتور خاموش می شود و پستون و سوپاپ بر اثر پاره شدن تسمه تایم به یکدیگر برخورد نمی کنند.
چه زمانی باید تسمه تایم خودرو را عوض کنیم؟
در مورد زمان تعویض تسمه تایم خیلی نمی توان نظر دقیقی داد چون بر اساس شرایط کارکرد خودرو متفاوت است پس پیشنهاد می کنیم با بازدید دوره ای زمان مناسب را برای خودرو خود به دست آورید البته چند علت وجود دارد که با مشاهده انها باید به فرسودگی تسمه تایم خودرو و فرا رسیدن زمان تعویض تسمه تایم شک کنید.
- دور موتور بد عمل می کند
- از بین رفتن دندانه ها
- مشکلات استارت و حرکت
- مشکلات اگزوز
اگر هر کدام از علائم بالا را مشاهده کردید شک کنید به این که زمان تعویض تسمه تایم فرا رسده است.
جمع‌بندی
بررسی و بازدید دوره‌ای خودرو امری ضروریست که عموما به آن توجه نمی‌شود و توجه به این موضوع می‌تواند از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کند، خصوصا اگر خودروی شما سن و سال بیشتری داشته باشد زیرا در صورت وجود یک ایراد جزئی باید متحمل هزینه بیشتری شوید؛ همچنین اگر شما یک خودروی دسته دوم را خریداری کردید حتما از مالک قبلی خودرو بخواهید اطلاعات مربوط به زمان آخرین مرتبه تعویض تسمه‌تایم را در اختیار شما قرار دهد و برای اطمینان بیشتر بهتر است به یک مکانیک مراجعه کنید تا تسمه تایم را مورد بازبینی قرار دهد و یا اینکه با میل خودتان نسبت به تعویض زود تر از موعد آن اقدام کنید، چون هزینه‌ای که برای شما دارد در مقابل ریسک انجام ندادن این‌کار بسیار ناچیز است؛ البته برخی از فروشندگان خودرو در هنگام فروش، فاکتور و تاریخچه تعویض تسمه‌تایم و سرویس های دوره‌ای را در اختیار خریدار قرار می‌دهند و خیال خریدار را تا حدودی زیادی راحت می‌کنند. و به عنوان آخرین مطلب اگر متوجه شدید تسمه‌تایم خودروی شما در هنگام روشن بودن موتور پاره شده است از استارت زدن بپرهیزید و فورا به سراغ مکانیک و یا امدادخودروی خودروساز مربوطه بروید. زنجیر تایم به خاطر جنس فلزی خود از آسیب‌هایی که احتمال رویت آن‌ها در تسمه تایم وجود دارد در امان است و می‌توان گفت عمر تعویض به اندازه عمر خود پیشرانه است و نیازی به تعویض آن وجود ندارد. برای این که بدانید خودروی شما از کدام نوع است، کافی است به دفترچه راهنمای آن مراجعه کنید و یا با تماس و پرسش از مسئول فنی نمایندگی فروش خودرویتان از آن مطلع شوید.